25 Ἰανουαρίου: Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος

πηγή:orthodoxia-ellhnismos.gr

25 Ἰανουαρίου: Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος
Κι ἐνῶ ὁρισμένοι ἐπιχειροῦν νὰ πλήξουν τὸν Χριστιανισμὸ – καὶ μάλιστα τὴν Ὀρθοδοξία- μὲ τὸ ἐπιχείρημα τοῦ … ἀφελληνισμοῦ, ἔρχεται ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Ναζιανζηνός, ὁ ἐπονομαζόμενος Θεολόγος, ἕνας ἀπὸ τοὺς Τρεῖς Ἱεράρχες, καὶ ἀδελφικὸς φίλος του Μεγάλου Βασιλείου, ὁ ὁποῖος ἀποδεικνύει ὄχι ἁπλῶς τὸν φλογερὸ ἔρωτά του μὲ τὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ γραμματεία, ἀλλὰ καὶ τὸ γεγονός, ὅτι ὑπῆρξε, πέραν τῶν ἄλλων, καὶ δεινὸς χειριστὴς τῆς ὁμηρικῆς γλώσσας!..

Γράφει ὁ Ἄγγελος Σακκέτος

Ἡ 25 Ἰανουαρίου, ὡς γνωστόν, εἶναι ἡμέρα ποὺ ἡ Ἐκκλησία μᾶς τιμᾶ τὴ μνήμη τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Ναζιανζηνοῦ, τοῦ ἐπονομαζόμενου «Θεολόγου». Δὲν ὑπάρχει ἀμφιβολία ὅτι καὶ ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος θεωρεῖται ἕνα ἀπὸ τὰ μεγαλύτερα πνεύματα τοῦ Χριστιανισμοῦ καὶ ἕνας ἀπὸ τοὺς λαμπρότερους φωστῆρες τῆς ὀρθοδόξου πίστεως. Γεννήθηκε τὸ 329 μ.Χ. στὴν Ἀριαζνό, κωμώπολη τῆς Καππαδοκίας.

Στὴν Ναζιανζὸ (ἐξ οὐ καὶ Ναζιανζηνός), διδάσκεται τὴν στοιχειώδη ἐκπαίδευση, ἐνῶ τὴν μέση ἐκπαίδευση τὴν διδάσκεται στὴν Καισάρεια, ὅπου...

 γνωρίζεται μὲ τὸν συμμαθητή του καὶ στὴν συνέχεια ἀχώριστο φίλο του, Μέγα Βασίλειο.

Στὴν συνέχεια ὁ Γρηγόριος πηγαίνει κοντὰ στοὺς περίφημους διδασκάλους τῆς ρητορικῆς καί, τέλος, στὰ Πανεπιστήμια τῆς Ἀθήνας, ὅπου ξαναβρίσκει, ὡς συμφοιτητὴ πλέον, τὸν Μέγα Βασίλειο.

Ὅταν ἐπιστρέφει στὴν πατρίδα του, ὁ πατέρας του, ἐπίσκοπος Ναζιανζού, τὸν χειροτονεῖ πρεσβύτερο, ἀλλὰ αὐτὸς προτιμᾶ τὴν ἡσυχία τοῦ ἀναχωρητηρίου στὸν Πόντο, κοντὰ στὸν φίλο του Βασίλειο, γιὰ περισσότερη ἄσκηση στὴν πνευματικὴ ζωή. Μετά, ὅμως, ἀπὸ θερμὲς παρακλήσεις τῶν δικῶν του, ἐπιστρέφει στὴν πατρίδα του καὶ μπαίνει στὴν ἐνεργὸ δράση τῆς Ἐκκλησίας. Ὅμως, τὸ δρεπάνι τοῦ Χάρου ἔρχεται νὰ πληγώσει τὴν ψυχή του, μὲ ἀλλεπάλληλους θανάτους συγγενικῶν του προσώπων. Πρῶτα του ἀδελφοῦ του Καισαρείου, ἔπειτα τῆς ἀδελφῆς του Γοργονίας, μετὰ τοῦ πατέρα του καί, τέλος, τῆς ἀγαπημένης τοῦ μανούλας τοῦ Νόννας. Μετὰ ἀπ’ αὐτὲς τὶς θλίψεις, ἡ θεία Πρόνοια τὸν φέρνει στὴν Κωνσταντινούπολη ὅπου ὑπερασπίζεται μὲ καταπληκτικὸ τρόπο τὴν Ὀρθοδοξία καὶ κτυπᾶ καίρια τους Ἀρειανούς, ποὺ εἶχαν «πλημμυρίσει» μὲ τὶς αἱρετικὲς δοξασίες τοὺς τὴν Βασιλεύουσα. Μετὰ τὸν σκληρὸ αὐτὸ ἀγώνα, ὁ Μέγας Θεοδόσιος τὸν ἀναδεικνύει Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλως. Δυστυχῶς, ὅμως, μικροπρεπεῖς καὶ κακοήθεις πάντα ὑπάρχουν! Στὴν Β΄ Οἰκουμενικὴ Σύνοδο, μία μερίδα ἐπισκόπων τὸν ἀντιπολιτεύεται γιὰ εὐτελῆ λόγο.

Τότε ὁ Γρηγόριος, ἀηδιασμένος, δηλώνει τὴν παραίτησή του, ἀναχωρεῖ στὴν γενέτειρά του Ἀριαζνὸ καὶ τελειώνει μὲ εἰρήνη τὴν ζωή του, τὸ 390 μ.Χ. Εἶναι αὐτὸς ποὺ ὅταν εἶδε νεκρὸ στὸ χῶμα τὸν Μέγα Βασίλειο ἔκλαψε τόσο πολὺ (μὰ τόσο πολὺ) ὅσο ποτὲ ἄλλοτε στὴν ἄμοιρη ζωή του! Τόσο εὐσυγκίνητος ἦταν!..

ΜΕΓΑΛΟ ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΟ ΕΡΓΟ

Ὁ Γρηγόριος ἄφησε μεγάλο συγγραφικὸ ἔργο, ἐνῶ ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον παρουσιάζουν τὰ φιλοσοφημένα ποιήματά του.

«Ὁ ποιμενικὸς αὐλὸς τῆς θεολογίας σου, τὰς τῶν ρητόρων ἐνίκησας σάλπιγγας· ὡς γὰρ τὰ βάθη τοῦ Πνεύματος ἐκζητήσαντι, καὶ τὰ κάλλη τοῦ φθέγματος προσετέθη σοί. Ἀλλὰ πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῶ, Πάτερ Γρηγόριε, σωθῆναι τὰς ψυχᾶς ἠμῶν».

Αὐτὸ ψάλλει ἡ Ἐκκλησία μας στὸ Ἀπολυτίκιον τοῦ Ἁγίου. Ἴσως γιατί ὁ Γρηγόριος μαζὶ μὲ τὸν Βασίλειο ὅταν χώρισαν ἀπὸ τὴν Ἀθήνα τῆς «χρυσῆς ἐποχῆς» γιὰ τὸν ἑλληνικότατο Πόντο. Καὶ εἶναι σὰν νὰ βλέπω τοὺς δύο αὐτοὺς φίλους νὰ κοιτοῦν πότε τὸν οὐρανὸ καὶ πότε τὴν γῆ.

Ὁ Βασίλειος νὰ βρίσκει κλειστὴ τὴν θύρα τοῦ πατρικοῦ του σπιτιοῦ καὶ αὐτὸ μάλιστα ὀρφανεμένο ἀπὸ ἀνθρώπους!

Ὁ Βασίλειος νὰ βρίσκεται στὸ χάος τῆς ἀνθρωπαρέσκειας ἢ νὰ βαπτίζεται καὶ νὰ ἐπισκέπτεται τὰ ἀσκηταριὰ μὲ τὸ δισάκι τοῦ πόνου στὸν Πόντο, τὴν Συρία, τὴν Παλαιστίνη, τὴν Αἴγυπτο.

Ὁ ἴδιος, βαπτισμένος πιά, νὰ ἔρχεται στὴν χώρα τῆς γλυκειᾶς Χουρμαδιᾶς, τῆς Αἰγύπτου, καὶ νὰ συναντᾶται μὲ τὸν φλογερὸ Ἱεράρχη τὸν μέγα Ἀθανάσιο, ποὺ ἀπεκάλυψε, ὅπως καὶ ὁ Εὐσέβιος Καισαρείας, πόσοι ἀρχαῖοι Ἕλληνες προφήτευσαν τὴν ἔλευσιν τοῦ Θεανθρώπου πάνω στὴν Γῆ!

Τὸν Γρηγόριο πειθαναγκασθέντα νὰ χειροτονεῖται ἱερεὺς καὶ πρὶν προλάβει νὰ τελειώσει τὴν λειτουργία του νὰ ἀναχωρεῖ γιὰ τὸ Ἡσυχαστήριο τοῦ Ἴρι μαζὶ μ’ ἕναν συνασκητὴ τοῦ πάνω σὲ δύο καμῆλες!

Τὸν Βασίλειο νὰ χειροτονεῖται Ἱερέας μέσα σ’ ἕνα κύμα ἀνθρωποθάλασσας καὶ λαϊκῆς παραφροσύνης τὸ 362 μ.Χ.

Ὁ ἴδιος νὰ ἐπιστρέφει στὸ Ἡσυχαστήριό του γιὰ ἕνα ἔτος.

Ὁ Βασίλειος νὰ χειροτονεῖται Ἐπίσκοπος Καισαρείας καὶ στὴν συνέχεια νὰ συγγράφη τὴν θεία Λειτουργία τοῦ πάντα στὰ ἑλληνικά!

ΒΥΖΑΝΤΙΝΕΣ ΜΗΧΑΝΟΡΡΑΦΙΕΣ

Βυζαντινὲς συνωμοσίες καὶ μηχανορραφίες ἀπὸ τὸν Αὐτοράτορα Οὐάλη ποὺ διορίζει ἔπαρχο Καισαρείας τὸν Ἀρειανὸ Μόδιστο μὲ σκοπὸ ἢ νὰ κερδίσει τὸν Μέγα Βασίλειο ἢ νὰ τὸν ἀφανίσει! Αὐτὸς ὁ αὐτοκράτωρ, ποὺ γιὰ νὰ ἐκδικηθεῖ τὸν Μ. Βασίλειο διχοτομεῖ τὴν Καισάρεια!

Τί θλίψη! Ὁ Βασίλειος, πληροφορούμενος τὰ τῆς διχοτομήσεως τῆς Καισαρείας ρίχνεται ἐκ νέου σὲ νέους ἀγῶνες ὑπὲρ τῆς ἑνότητος τῆς Ἐκκλησίας!

Εἶναι αὐτὸς ποὺ πείθει τὸν Γρηγόριο Ναζιανζηνὸ νὰ ἐπανέλθει γιὰ νὰ πάρει τὴν Ἐπισκοπὴ τῆς Ναζιανζοῦ, ποὺ εἶναι ὀρφανὴ ἀπὸ Ἐπίσκοπο, λόγω τοῦ θανάτου τοῦ πατρὸς τοῦ Γρηγορίου καὶ Ἐπισκόπου της Ναζιανζοῦ!

Ὁ Μέγας Βασίλειος ποὺ θαυματουργεῖ στὰ ἀνάκτορα τοῦ Ἀρειανοῦ αὐτοκράτορος Οὐάλη καὶ τελικὰ νὰ ἐπιστρέφει στὴν Καισάρεια τοῦ Πόντου γιὰ νὰ δοκιμάσει τὸ πιὸ πικρὸ ποτήρι τῆς ζωῆς του. Τὸν τελικὸ χωρισμό του στὴ γῆ ἀπὸ τὸν Γρηγόριο!

Καὶ ὁ Γρηγόριος; Νὰ κλαίει τὸν χαμὸ τοῦ Βασιλείου, τὴν ἀρχαία ἐνθύμηση τῶν ὡραίων ἀδελφικῶν στιγμῶν ποὺ πέρασαν, ἐν Χριστῷ, μαζί, πρὶν βγοῦν στὸ πέλαγος τῆς ζωῆς!

Ἡ λύπη τοῦ Γρηγορίου γιὰ τὸν θάνατο τοῦ φίλου του Βασιλείου καταντᾶ γι’ αὐτὸν ἕνα γλυκὸ μαρτύριο, ποὺ κατατρώγει σιγὰ – σιγὰ τὰ σωθικά του καὶ δὲν τὸν ἀφήνει πουθενὰ νὰ ἡσυχάσει! Βλέπει (σὰν τὴν Ἰφιγένεια) τὶς βαθιὲς ἀνήλιες χαράδρες τοῦ Ταύρου καὶ κλαίει, κλαίει, κλαίει!…

Βλέπει τὰ πυκνὰ ἄγρια δάση ποὺ κάνουν νύχτα τὴν ἡμέρα κάτω ἀπὸ τὴν αἰωνόβια σκιά του καὶ θυμᾶται τὴν ἱερὰ μορφὴ τοῦ φίλου του!…

Τί ἔλεγε, ὅμως, ὁ Διονύσιος Σολωμός;

- Παράπονο, χαμὸς καιροῦ σ’ ὅ,τι κανεὶς κι ἂν χάση!… (*)

ΜΕΓΑΣ ΟΜΗΡΙΣΤΗΣ!..

Νὰ μὴ λησμονήσουμε, ὅμως, καὶ τὴν οὐσία τοῦ σημερινοῦ μας ἄρθρου, ἀφοῦ πρέπει νὰ ἐπισημάνουμε τὸ γεγονὸς ὅτι ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, ὑπῆρξε ἕνας πολὺ μεγάλος καὶ δεινὸς ὁμηριστής, ποὺ ὄχι ἁπλῶς γνώριζε τὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ γλώσσα καλά, ἀλλὰ χρησιμοποιοῦσε τὴν ὁμηρικὴ διάλεκτο καλύτερα κι ἀπὸ αὐτήν, ποὺ χρησιμοποιοῦσε στὴν καθημερινή του ἐπικοινωνία!

Λένε πὼς τόσο δεινὸς ὁμηριστὴς σὰν τὸν Γρηγόριο τὸν Ναζιανζηνὸ ὑπῆρξε καὶ ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης γιὰ τὸν ὁποῖον κάποια ἄλλη στιγμὴ θὰ μιλήσουμε καὶ γι’ αὐτόν.

Πρὸς ἀπόδειξη αὐτοῦ του ἰσχυρισμοῦ θὰ δημοσιεύσω ἐδῶ, ὡς παράδειγμα, τὸν «Ὕμνο εἰς τὸν Χριστὸν μετὰ τὴν σιωπήν», ποὺ εἶναι ἕνα δεῖγμα δεινοῦ ὁμηριστῆ:

«Σήμερον (1) ἐκ νεκύων Χριστὸς μέγας, οἴσιν ἐμίχθη (2),

Ἔγρετο, (3) καὶ θανάτου κέντρον (4) ἀπεσκέδασε. (5)

Καὶ ζοφεροὺς (6) πυλεώνας (7) ἀμειδήτου (8) ἀΐδαο (9)

Ρήξατο, (10) καὶ ψυχαῖς δῶκεν ἐλευθερίην.

Σήμερον ἐκ τύμβοιο (11) θορῶν, (12) μερόπεσσι (13) φαάνθη,

Οἲς γένεσθ’ οἴσι θάνεν, οἶς ἔγρετι ἐκ νεκύων,

Ὡς κὲ παλιγγενέες τὲ καὶ ἐκ θανάτοιο φυγόντες,

Σοὶ συναειρώμεσθ’ (14) ἔνθεν ἀνερχομένω.

Σήμερον αἰγλήεις (15) σὲ μέγας χορὸς ἀμφιγέγηθεν (16)

Ἀγγελικός, μέλπων (17) ὕμνον ἐπιστέφιον. (18)

Σήμερον ἦχον (19) ἔπνευσα, μεμυκότα (20) χείλεα (21) σιγιὴ

Λύσας, ἀλλὰ μ’ ἔχεις ὑμνοπόλον (22) κιθάρην.

Νῶ νόον ἔνδον ἔρεξα, λόγω Λόγον αὐτὰρ ἔπειτα

Ρέξω (23)καὶ μεγάλω Πνεύματι ἢν ἐθέλη».

Ἑρμηνεία λέξεων:

Ὑποσημειώσεις

1 σήμερον / σήμερα

2 ἐµίχθη (πάθ.ἀορ.ρ. µείγνυµι) / ἀναμίχθηκε

3 ἔγρετο (πάθ. ἀορ.ρ. ἐγείρω) / σηκώθηκε

4 τὸ κέντρον / κεντρὶ

5 ἀπεσκέδασε (ἀόρ.ρ. ἀποσκεδάννυµι) / σκόρπισε

6 ζοφερὸς / σκυθρωπός,

7 ὁ πυλεῶν = ὁ πυλῶν / στύλος

8 ἀµείδητος 2 / ἀγέλαστος

9 ἀΐδαο (γέν. οὔσ. ἀΐδης =Ἅδης) / ἅδης

10 ρήγνυµι / σπάζω

11 ὁ τύµβος / τάφος

12 θορῶν (μτχ. ἀορ.ρ. θρώσκω) / ποὺ εἶδε

13 µἔροψ, ὀπὸς / θνητὸς

14 συναείρω = συναίρω / κοινόχρηστος

15 αἰγλήεις / ἀκτινοβόλος, ἀπαστράπτων

16 ἀµφιγηθέω / περί, γύρω

17 µἔλπω / ἄδω, τραγουδῶ

18 ἐπιστέφιος / στέψις

19 ὁ ἦχος / ὀρυμαγδός, πάταγος

20 µὑκάοµαι / βρυχῶμαι, κράζω

21 χείλεα = τὰ χείλη, τὸ χεῖλος

22 ὑµνοπόλος / ὑμνοποιητὴς

23 ρέξω / θυσιάζω, ἔγκειμαι

(*) Τὸ παραπάνω κείμενο εἶναι ἕνα ἀπόσπασμα ἀπὸ μία διάλεξη τοῦ γράφοντος γιὰ τοὺς Τρεῖς Ἱεράρχες, ποὺ παραχώρησε στὴν Πνευματικὴ Ἑστία Καλλιθέας (Χαροκόπου 65) τὴν Κυριακὴν 28 Ἰανουαρίου 2001